مفهوم توبه در جرایم حدی و تعزیری، نه تنها در قوانین اسلامی بلکه در سایر سیستم‌های حقوقی نیز به کار گرفته می‌شود. این مفهوم به عنوان یک اقدام از سوی متهم برای اظهار پشیمانی و تصمیم به تغییر رفتار، در این سیستم‌ها تأثیرگذار است.

در برخی از سیستم‌های حقوقی، اگر متهم پشیمانی و تعهد به تغییر رفتار را اثبات کند، دادگاه ممکن است این نکات را مورد توجه قرار دهد و مجازات‌های تعزیری یا حدی را کاهش یا حتی ساقط کند. این مسئله به قوانین و مقررات خاص هر سیستم حقوقی بستگی دارد. بنابراین، توبه به عنوان یک مفهوم قابل تفسیر و کلان در جرایم حدی و تعزیری، در قوانین مختلف جایگاه دارد و این مفهوم به تنهایی مختص قوانین اسلامی نیست.

با این حال، جزئیات و نحوه اعمال توبه در هر سیستم حقوقی می‌تواند متفاوت باشد و نتایج و تأثیرات آن بسته به قوانین و مقررات هر جامعه و سیستم حقوقی مربوطه متغیر خواهد بود.

جرم تعزیری چیست ؟

ماده 115 قانون مجازات اسلامی، بسته به درجه مجازات تعزیری، توبه متهم در جرایم تعزیری را به‌تفکیک موارد خاصی بررسی می‌کند.

درجات مجازات تعزیری به 8 درجه از 1 تا 8 دسته‌بندی شده‌اند. برای جرایم درجه‌های 6 تا 8، اگر متهم پیش از اثبات جرم توبه کند، مجازات تعزیری از او ساقط می‌شود. این نوع جرایم معمولاً شامل جرایمی است که مجازات حبس تعزیری کمتر از 6 ماه و جزای نقدی کمتر از 20 میلیون ریال را دربر می‌گیرند.

اما در مورد جرایم تعزیری درجه 1 تا 5، توبه و اصلاح مرتکب پیش از ارتکاب جرم، تأثیر تخفیفی در مجازات وی خواهد داشت. این تخفیفات مطابق با مواد 37 و 38 قانون مجازات اسلامی اعمال می‌شود.

باید توجه داشت که تبصره 1 ماده 115 بیان می‌کند که مقررات مربوط به توبه در مورد تکرار جرایم تعزیری اعمال نمی‌شود. به عبارت دیگر، اگر متهم پیش از ارتکاب جرم تعزیری درجه 1 تا 6، قبلاً متهم به جرم تعزیری درجه 1 تا 6 بوده و اعاده حیثیت کیفری نکرده باشد، توبه تأثیری در مجازات وی نخواهد داشت. همچنین، مقررات مربوط به توبه متهم در مورد تعزیرات منصوص شرعی نیز اعمال نمی‌شود. تعزیرات منصوص شرعی، جرایم تعزیری هستند که در منابع شرعی، مجازات خاصی برای آنها تعیین شده است.