عناوین اصلی
حضانت فرزند با چه کسی است؟
“شرایط حضانت فرزند” به مواردی اطلاق می‌شود که باید در شخصی که مسئولیت نگهداری و تربیت یک کودک را به عهده دارد، وجود داشته باشد. این امر به دلیل حساسیت آن، اجازه حضانت فرزند را فقط به افرادی می‌دهد که شایستگی و توانایی لازم را دارند.
قوانین مدنی، با پایبندی به اصول فقه و شریعت اسلامی، شرایطی را برای حضانت فرزنددر نظر گرفته‌اند. این شرایط حیاتی هستند و بدون رعایت آن‌ها، اجازه واگذاری حضانت به مادر یا پدر یا شخص دیگری داده نمی‌شود.
این مقاله به بررسی مفهوم “شرایط حضانت”، انواع حضانت فرزند ، قوانین مرتبط و شرایطی که مادر باید برآورده کند تا حضانت کودکان را در اختیار خود داشته باشد، می‌پردازد.
حتما بخوانید :طلاق از جانب مرد
شرایط حضانت چیست؟
قبل از پاسخ به این سوال که چه مواردی باید برای حضانت کودکان رعایت شود، باید یادآوری کنیم که حضانت به معنای مسئولیت نگهداری و تربیت کودکان است و با مفهوم ولایت متفاوت است.
در صورتی که یک زوج ازدواج کنند و فرزندی داشته باشند، مسئولیت حضانت کودک به عهده هر دوی آن‌ها است و باید به صورت مشترک از کودک مراقبت کنند.
اگر زوجین به هر دلیلی از یکدیگر جدا شوند، قوانین مدنی تعیین می‌کنند که تا سن 7 سالگی کودک، حضانت با مادر است، بدون توجه به جنسیت کودک. بعد از این سن، حضانت به پدر منتقل می‌شود. اگر اختلافی بوجود آید، دادگاه تصمیم خواهد گرفت.
علاوه بر این، قوانین مدنی شرایطی را برای مسئول حضانت فرزند در نظر گرفته‌اند. اگر مسئول حضانت این شروط را نداشته باشد، ممکن است حضانت از او سلب شود. این شروط عبارتند از:
1. **بلوغ**: مسئول حضانت باید بلوغ داشته باشد، یعنی باید از حالت کودکی خارج شده و توانایی تولید مثل داشته باشد. سن بلوغ برای دختران 9 سال و برای پسران 15 سال است.
2. **عقل**: مسئول حضانت باید عاقل باشد و از لحاظ عقلی سالم باشد.
3. **توانایی عملی**: مسئول حضانت باید توانایی عملی داشته باشد تا بتواند از نظر رفتاری، سلامت جسمانی و روانی به کودک مراقبت کند و نیازهای او را برآورده کند.
4. **شایستگی اخلاقی**: مسئول حضانت باید شایستگی اخلاقی داشته باشد و از نظر اخلاقی مشکلی نداشته باشد.
5. **عدم ابتلا به بیماری واگیر**: اگر مسئول حضانت به بیماری واگیری مبتلا باشد که برای کودک خطرناک است، حضانت ممکن است تا زمان درمان بیماری سلب شود.
6. **عدم ازدواج با فرد دیگر**: مادر تا زمانی که به شخص دیگری اختیار نکرده باشد، حق حضانت را دارد. اگر مادر ازدواج دیگری کند، این موضوع ممکن است به سلب حضانت منجر شود.
اما در برخی موارد، با توجیه و معرفی همسر جدید، می‌توان به دادگاه نشان داد که زندگی کودک با او مناسب است.
همچنین، اسلام یکی از شروط مهم برای حضانت کودکان توسط والدین اعلام نکرده است، اما اگر والدی به کافری مشهور شود، ممکن است سلب حضانت از وی اتفاق بیافتد.
این اقدام ممکن است به مصلحت کودک خسارت برساند و به همین دلیل، توجه به این موضوع ضروری است.
در نهایت، حفظ مصلحت کودکان اولویت دارد و قوانین مدنی در راستای این هدف تعیین شده‌اند.
حتما بخوانید : عسر و حرج
“انواع حضانت فرزند”
در پاسخ به سوالی که انواع حضانت فرزند چیست؟ می‌توان انواع حضانت را به دو دسته اصلی تقسیم کرد: حضانت دائمی و حضانت موقت. این امر باید با توجه به مواردی که در قسمت‌های قبل ذکر شده، در نظر گرفته شود.
در حضانت دائمی، حضانت به یکی از والدین یا شخص مسئول به توافق یا بر اساس حکم دادگاه و یا در صورت واقع شدن مرگ یکی از والدین واگذار می‌شود. این نوع حضانت دائمی نیازمند توافق یا تصمیم دادگاه است و نمی‌تواند به سادگی تغییر کند.
حضانت موقت به موقتی است که زمانی که زوجین یا مسئولین حضانت فرزند اختلاف دارند و به دادگاه مراجعه کرده و درخواست رسیدگی و صدور حکم دارند، دادگاه برای مدت معینی حضانت را به یکی از والدین یا اقوام نزدیک اولیه به کودک محول می‌کند تا مسائل حضانت به صورت موقت حل شود.
در این نوع حضانت، تعیین تکلیف موقتی انجام می‌شود و ممکن است در آینده تغییر کند.
حضانت دائمی به توافق و حکم دادگاه و حضانت موقت به تصمیم موقتی دادگاه وابسته است و تغییر در وضعیت حضانت نیازمند تصمیم دادگاه است.”
قوانین گرفتن حضانت بچه چیست ؟
برای بررسی قوانین مرتبط با حضانت بچه، ابتدا به دو ماده مهم قانونی نیاز داریم: ماده 1169 قانون مدنی و ماده 45 قانون حمایت از خانواده. این دو ماده مشخصات و شرایط حضانت بچه را تعیین می‌کنند.
ماده 1169 قانون مدنی به سن حضانت اشاره می‌کند. بر اساس این ماده، تا سن 7 سالگی، حضانت بچه‌ها با مادرشان است.
پس از آن، فرزندان تا سن بلوغ، که در دختران 9 سال تمام و در پسران 15 سال تمام قمری محسوب می‌شود، حق حضانت با پدر است، مگر اینکه مصلحت کودک دیگری را ایجاب کند یا والدین در مورد حضانت اختلاف داشته باشند.
ماده 45 قانون حمایت از خانواده قضات را به توجه به مصلحت بچه‌ها در تمام تصمیمات مربوط به حضانت و مسائل مرتبط ملزم می‌کند.
حتی اگر مواردی که می‌توانستند به سلب حضانت منجر شوند، مانند ازدواج مجدد مادر، وجود داشته باشد، اگر این امر مخالف مصلحت کودک نباشد و مصلحت او نیازمند حضور مادر باشد، قاضی موظف است حضانت را به مادر اختصاص دهد.”
شرایط گرفتن حضانت فرزند توسط مادر چیست ؟
یکی از سوالات متداول در خصوص شرایط و قوانین گرفتن حضانت بچه، این است که چه شرایطی برای گرفتن حضانت بچه توسط مادر باید رعایت شود. برای پاسخ به این پرسش، ماده 1170 و ماده 1173 از قانون مدنی به همراه ماده 45 از قانون حمایت از خانواده می‌بایست مدنظر قرار گیرند.
با توجه به ماده 1170 قانون مدنی، مادر می‌تواند حضانت فرزندش را برعهده بگیرد، البته با شرط‌هایی نظیر عقلانیت و عدم ازدواج مجدد.
اینجا مهم است که ماده 45 از قانون حمایت از خانواده تاکید می‌کند که صرف ازدواج مجدد مادر، نمی‌تواند به تنهایی سلب حضانت از وی باشد، بلکه قاضی ملزم است مصلحت کودک را در نظر بگیرد و در تصمیم‌گیری‌های مربوط به حضانت این مصلحت را در اولویت قرار دهد.
در ادامه، ماده 1173 از قانون مدنی نیز مشخصات حضانت مادر را تعیین می‌کند.
براساس این ماده، مادر می‌تواند حضانت فرزندش را برعهده بگیرد، مشروط به اینکه از فساد و انحطاط اخلاقی جلوگیری کرده باشد، در دامنه سلامت روانی باشد، اقدام به ضرب و جرح فرزند خود به حدی که برای تربیت او لازم نیست، نکند.
واژه “کفالت” در متن اشاره دارد که به معنای سرپرستی و اداره امور فرزند است و با تعریفی که در ماده 734 قانون مدنی آمده، از عقد کفالت متفاوت است. معمولاً به “کفالت فرزند” اشاره می‌شود که به معنای حضانت و سرپرستی فرزند است.
در اینجا، ماده 734 قانون مدنی آمده و تعریف کفالت داده شده است که توسط شخصی که به نام “کفیل” شناخته می‌شود، عقد می‌شود. این کفیل مسئولیت سرپرستی و اداره امور مالی و غیرمالی فرزند را برعهده می‌گیرد.
به طور کلی، مصلحت کودک و مراعات شرایط ویژه در تصمیم‌گیری‌های قاضی در مورد حضانت از اهمیت بالایی برخوردار است.”
شرایط سلب حضانت فرزند چیست ؟
“مفهوم حضانت، که به عنوان نگهداری، سرپرستی و پرورش یک کودک شناخته می‌شود، بعد از جدایی و یا فوت والدین به یکی از مسائل حیاتی و اساسی بین والدین تبدیل می‌شود.
به همین دلیل، قانونگذار در مقررات قانونی به بحث‌های مرتبط با حضانت فرزندان پس از طلاق و حضانت در صورت فوت یکی از والدین پرداخته است.
هرچند که در برخی موارد، دیده شده است که افرادی که به عهده دار حضانت قرار می‌گیرند، صلاحیت لازم برای این مسئله را ندارند و حضانت فرزندان توسط آن‌ها همراه با آسیب‌های جسمی و روحی جدیدی برای کودکان ایجاد می‌کند.
به همین دلیل، قانونگذار به بحث در مورد سلب حضانت از فرد حاکم بر آن نیز پرداخته و مواردی از سلب حضانت به دلیل عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی والدین را پیش‌بینی کرده است.
در این مقاله، ابتدا به توضیح مفهوم سلب حضانت از فرد حاکم بر آن می‌پردازیم، و سپس به بررسی موارد عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی والدین می‌پردازیم.”
“سلب حضانت از دارنده آن”
علاوه بر اینکه حضانت فرزند ممکن است در صورت تغییر محل زندگی سلب شود، در ماده 1173 قانون مدنی که در سال 1376 اصلاح شده است.
در خصوص سلب حضانت از کسی که حضانت را بر عهده دارد چنین پیش‌بینی شده است: «هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی، هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.»
به موجب این ماده، دادگاه تحت شرایط مذکور می‌تواند حضانت طفل را از پدر یا مادری که حضانت را بر عهده دارد سلب نماید. در ادامه این ماده نیز مصادیقی از عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی هر یک از والدین مطرح شده است که در ادامه به این موارد پرداخت می‌شود.
مصادیق سلب حضانت فرزند
در قسمت قبل به توضیح مفهوم کلی سلب حضانت از والدین پرداخته شد، با این حال، پاسخ به این سوال ضروری است که در چه مواردی و به چه دلایل و جهاتی، می‌توان حضانت فرزند را از پدر یا مادر سلب کرد؟
در پاسخ به این سوال، قانون مدنی، برخی از مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی والدین را نام برده است. بنابراین، در صورت وجود یک یا چند مورد از مصادیق ذکر شده در قانون، قاضی می‌تواند حکم به سلب حضانت از دارنده آن صادر نماید. مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی والدین مطابق ماده 1173 عبارتند از:
1. اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
2. اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا.
3. ابتلاء به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشک قانونی.
4. سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی گری و قاچاق.
5. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
نکته قابل ذکر در خصوص این ماده این است که مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی مذکور در این ماده حصری نیستند؛ بلکه قانونگذار از باب نمونه مواردی را بیان کرده است.
لذا ممکن است که قاضی موارد دیگری را نیز مشمول این حکم قرار دهد و به موجب آن، حکم به سلب حضانت از دارنده آن صادر نماید که ملاک آن، به خطر افتادن مصلحت کودک است.
در واقع، اینکه چه مواردی از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی محسوب می‌شوند با قاضی است. همچنین، این قاضی است که تعیین می‌کند رفتار یا وضعیتی را می‌توان از جمله دلایل عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی محسوب نمود یا خیر.
“پرسش‌های متداول”
1. در صورتی که شخص دارنده حضانت فرزند از صلاحیت لازم برخوردار نباشد، چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
اگر شخص دارنده حضانت اخلاقی یا صلاحیت لازم را نداشته باشد، می‌توان حضانت فرزند را از او سلب کرد. اطلاعات بیشتر در مقاله مرتبط آمده است.
2. در چه مواردی می‌توان حضانت را از پدر یا مادر سلب کرد؟
حضانت از پدر یا مادر ممکن است سلب شود در صورت انحطاط اخلاقی یا عدم مراقبت از فرزند. در مقاله، به برخی از مهم‌ترین مصادیق آن پرداخته شده است.
3. آیا برای سلب حضانت فرزند، صرفاً باید به مواردی که در قانون مشخص شده است استناد کرد؟
خیر، موارد مشخص شده در قانون حصری نیستند. قاضی می‌تواند به موارد دیگری نیز توجه کند و بر اساس مصلحت کودک تصمیم بگیرد. برای اطلاعات دقیق‌تر، مقاله را مطالعه فرمایید.”
