ارث چیست؟

در این مقاله به تمام جهات ارث پرداخته می شود و شما بعد از اتمام مطالعه این مقاله صفر تا 100 ارث را آموخته اید .

دو تعریف قانونی برای ارث وجود دارد.

در تعریف اول ارث، معنی انتقال دارایی فرد فوت شده به ورثه برداشت می شود و تعریف دوم به مالی که به ورثه تعلق می گیرد اشاره دارد.

در این مقاله، قصد داریم بگویی ارث چیست و قانون ارث در ایران چگونه اجرایی می شود.

 ارث در تعریف فقهی به معنای استحقاق مال (دارایی) یا حقی (مانند حق خیار و شفعه) است که با مرگ دیگری یا آنچه در حکم مرگ میباشد (موت فرضی) حاصل می‌شود.

شخصی را که مستحق ارث است «وارث» و کسی را که از او ارث باقی مانده «مورِّث» می‌نامند و به مال و حقی که از میت باقی مانده «تَرَکِه» یا «میراث» گفته میشود. در فقه به پیروی از قرآن کریم از ارث به «فرض» و «فریضه» تعبیر شده.

ما به شما پیشنهاد میکنیم حتما مقاله مالیات بر ارث را نیز مطالعه کنید (میانگین زمان مطالعه 6 دقیقه )

تصفیه ترکه:

ورثه با فوت مورث، مالک با ماهیت متزلزل ترکه می شوند. این انتقال قهری و یک حکم حقوقی است و اراده ناقل یا منتقل الیه در آن مدخلیت ندارد. ماده ۸۶۸ قانون مدنی مقرر می دارد: «مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی شود مگر پس از ادای حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته است».

بدین ترتیب ادای حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته «تصفیه ترکه» نام میگیرد.

تصفیه ترکه چگونه انجام می شود؟

ورثه قبل از آن که در ماترک تصرفات مادی یا حقوقی را اعمال کنند باید مفاد ماده ۸۶۹ قانون مدنی و قانون امور حسبی را پیاده نمایند. ماده ۸۶۹ قانون مدنی می گوید: «حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلیق می گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود، از قرار ذیل است:

۱- قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه، مثل عینی که متعلق رهن است.

۲- دیون و واجبات مالی متوفی.

۳- وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها».

قانون ارث در ایران

قاتون ارث در ایران در صورتی که فرد فوت شده دارای همسر باشد، اول از همه سهم الارث، زن به اندازه یک هشتم اموال جدا شده و باقی بین فرزندان تقسیم می گردد.

در صورتی که فوت شده، فقط یک دختر یا پسر داشته باشد تمام اموال به فرزند او می رسد. ولی اگر چند پسر و دختر داشته باشد، پسران دو برابر ارث خواهند برد.

در صورتی که پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند، پدر یک ششم اموال را به ارث می برد و اگر متوفی دارای دختر باشد، سهم دختر نصف اموال میباشد.

مطابق ماده ۹۰۹ قانون ارث در ایران، در صورتی که متوفی به جز والدین، چند دختر هم داشته باشد، دو سوم دارایی های او بین دخترانش تقسیم می گردد.

اگر فرزندان در قید حیات باشند، به نوه ها ارث تعلق نمی گیرد ولی در صورتی که فرزندان زنده نباشند نوه ها به صورت جانشین فرزندان ارث می برند.

طبق ماده ۹۱۱ قانون ارث در ایران، نوادگان طبق نسلشان ارث می برند.

در این قسمت قانون ارث در ایران خیلی واضح و کامل توضیح داده شد.

مفهوم طبقه در ارث:

در ماده ۸۶۲ قانون مدنی ما با سه نوع تقسیم بندی آشنا می شویم که از نظر توارث اهمیت فوق العاده دارند. این سه نوع عبارتند از: طبقه، دسته و درجه.

ماده مذکور طبقات ارث را به سه طبقه (از لحاظ نسب) محدود کرده است:

طبقه اول: پدر + مادر + اولاد + اولادِ اولاد آنها تا هر درجه که پائین روند.

طبقه دوم: اجداد (جد و جده پدری + جد و جده مادری) + برادر + خواهر + اولاد آنها تا هر درجه که پائین روند.

طبقه سوم: عموها + عمه ها+ دائی ها + خاله ها + اولاد آنها تا هر درجه که پائین روند.

لازم به ذکر است طبقه دوم هنگامی ارث می برد که در طبقه اول وارثی وجود نداشته باشد و طبقه سوم هنگامی ارث می برد که در طبقه اول یا دوم وارثی موجود نباشد.

ما به شما پیشنهاد میکنیم حتما مقاله وصیت نامه را هم مطالعه بفرمایید .

مفهوم دسته در ارث

در طبقه دوم اجداد (پدری و مادری) دسته اول را تشکیل می دهند و خواهران و برادران و اولاد آنها تا هر درجه که پائین روند دسته دوم را تشکیل می دهند. پس در طبقه دوم نیز دو دسته داریم.

در طبقه سوم فقط یک دسته داریم، یعنی عمو و عمه و دائی و خاله و اولاد آنها تا هر درجه که پائین روند یک دسته را تشکیل می دهند.

خاصیت دسته ها این است که دسته اول با دسته دوم، تواماً و با هم ارث می برند و یکدیگر را محروم نمی کنند. یعنی اگر فرزند متوفی فوت کرده باشد، نوه متوفی که در دسته دوم قرار دارد می تواند با پدر و مادر متوفی که در دسته اول هستند تواماً ارث ببرند.

مفهوم درجه در ارث

درجه مبیّن نسل میباشد. یعنی هر نسل که نسبت به متوفی اضافه یا کم شود یک درجه اضافه یا کم می گردد. به عنوان مثال در طبقه اول پدر و مادر متوفی نسبت به متوفی درجه یک هستند.

اولاد متوفی نیز نسبت به متوفی درجه یک هستند. نوه متوفی نسبت به متوفی درجه دو هستند. نتیجه های متوفی نسبت به متوفی درجه سه هستند. نبیره های متوفی نسبت به متوفی درجه چهار هستند و به همین ترتیب درجات با ازدیاد نسل در خط عمومی نزولی زیاد می گردد.

لازم به ذکر میباشد که همانطور که هر طبقه قبلی، طبقه بعدی را از ارث محروم می نماید، درجه یک، درجه دومی ها را از ارث محروم می کند و به همین ترتیب درجه دومی ها، درجه سومی ها را حاجب می شوند.

با این حال گاهی امکان دارد که درجه یک در یک طبقه بتواند با درجه دو ارث ببرد. مثال: به طور معمول در طبقه اول، پدر متوفی و پسر یا دختر متوفی با هم ارث می برند و هر دو درجه یک میباشند. حال اگر پسر متوفی به عنوان مثال فوت کرده باشد و تنها فرزند متوفی باشد، نوه متوفی که درجه دو است می تواند با پدر متوفی که درجه یک است ارث ببرد (یعنی دسته یک با دسته دو باهم ارث می برند).

موانع ارث چیست ؟

در تعریف قانونی ارث و توارث، منظور از موانع ارث، مواردی است که اگر در یک نفر وجود داشته باشد، آن فرد با وجود اینکه از وراث محسوب شده، ارث نخواهد برد. موانع ارث در قانون مدنی، معرفی شده اند که شامل موارد زیر می باشند:

1- قتل مورث

به موجب ماده 880 قانون مدنی، اگر شخصی، مورث خود را عمدا به قتل برساند، از وی ارث نمی برد؛ بنابراین، قتل از موانع ارث است.

2- کفر

به موجب ماده 881 مکرر قانون مدنی، وارث کافر از مورث مسلمان ارث نمی برد ؛ بنابراین دومین مانع ارث، کفر است.

3- لعان

لعان به این معنا است که مردی، به زن خود تهمت زنا زده و انتساب فرزند به دنیا آمده را به خودش انکار کند ؛ در این صورت مطابق ماده 882 قانون مدنی، لعان از موانع ارث میباشد، یعنی زن و شوهر دیگر از هم ارث نمی برند . همچنین، پدر از فرزند و فرزند نیز از پدر و خویشاوندان وی ارث نخواهد برد.

4- ولادت از زنا

به موجب ماده 884 قانون مدنی، ولادت از زنا از موانع ارث میباشد، یعنی فرزند ناشی از زنا از پدر ، مادر و خویشاوندان آن ها ارث نمی برد و برعکس.

شرط زنده بودن وراث در حین فوت:

قاعده اصلی و اساسی در ارث آن است که در هنگام فوت مورث، وارث زنده باشد. به تعبیری ساده تر ارث از مرده به زنده می رسد.

بدین ترتیب هرگاه پدری فوت نماید و سه پسر او به نام A و B و C زنده باشند، ارث میان آنان تقسیم می شود.

مفهوم مخالف این قاعده این است که اگر در هنگام فوت مورث A و C زنده باشند ولی پسر دوم یعنی B یک روز یا چند ساعت قبل از فوت پدر خود فوت کرده باشد، سهم الارث پدر میان A و C تقسیم می شود و بدین ترتیب چنانچه B فرزندانی داشته باشد به آنان نیز سهمی نمیرسد.

در نهایت شما بعد از دریافت ارث باید جهت پرداخت مالیات بر ارث از سامانه اظهارنامه الکترونیک مالیات بر ارث اقدام بفرمایید .

جمع بندی:

در این مطلب قوانین مربوط به ارث در ایران بررسی گردید. در صورتی که پس از مطالعه مطلب سوالی در این خصوص داشتید میتوانید با کارشناسان ما در مجموعه تماس حاصل فرمایید یا برامون کامنت بزارین خوشحال میشیم که بتونیم پاسخگوی خوبی برای شما عزیزان باشیم .

سوالات متداول :