عناوین اصلی
حجر چیست ؟
شما در این مقاله بصورت جامع خواهید آموخت که حجر چیست و انواع آن کدامند و محجور کیست و انواع محجور کدامند و در ادامه به قوانین حمایت از محجوران خواهیم پرداخت ، پس با ما همراه باشید .
“حجر” در لغت به معنای منع و بازداشت از انجام کاری است و در اصطلاح حقوقی، به معنای عدم اهلیت استیفا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این به این معنی است که به دلیل قوانین، یک فرد نمی‌تواند به صورت مستقل حقوق مدنی خود را اجرا کند. این منع قانونی را “حجر” نامیده‌اند.
انواع حجر چیست ؟
حجر عام به معنای این است که فرد به طور کلی از اجرای حقوق مدنی خود ممنوع شود، مانند حجر مجنون.
اما حجر خاص زمانی رخ می‌دهد که فرد از دخالت در بخشی از اختیارات خود ممنوع شود، به عنوان مثال حجر سفیه که محدود به امور مالی است و فرد تصرف در آنها را ندارد.
معنی محجور
“محجور” به فردی گفته می‌شود که از تصرف در دارایی‌ها و حقوق مالی و غیرمالی خود منع شده است.
این افراد به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند: افراد زیرسن، افراد غیر رشید و افراد مبتلا به اختلال‌های روانی. هدف اصلی از ایجاد گروه محجورین، حمایت از دارایی‌های آنها به منظور جلوگیری از تصرفات نادرست یا غلط آنان است.
بنابراین، تعیین یک ناظر و یک امین برای این افراد لازم است تا از تصرفات نادرست در دارایی‌ها و حقوق آنها جلوگیری شود.
“هنگام تولد، افراد حقوق و تکالیفی به دست می‌آورند. اما برای اعمال این حقوق، نیاز به اهلیت دارند.
اهلیت به توانایی فرد برای دارا شدن و استفاده از حقوق تقسیم می‌شود به اهلیت تمتع و استیفا. اهلیت تمتع به دارا بودن حقوق از زمان تولد افراد اشاره دارد، در حالی که اهلیت استیفا به توانایی اجرای حقوق اشاره دارد.
برای انجام برخی از امور مانند ازدواج و انجام معاملات، نیاز به اهلیت استیفا است که در صورت عدم توانایی افراد در اداره امور خود، آنها را ‘محجور’ می‌نامند.
افرادی که در زیر گروه محجورین قرار نمی‌گیرند، دارای اهلیت هستند و توانایی تصرف در امور مالی و غیرمالی خود را دارند. در تمامی معاملات، اهلیت داشتن طرفین امر حیاتی است.
بنابراین، در حقوق ایران و قانون مدنی، اهلیت بسیار اهمیت دارد. تشخیص وضعیت افراد در گروه محجورین نیازمند شناخت دقیق از مفهوم محجور و انواع آن است.
از این رو، در این مقاله، قصد داریم ابتدا به پاسخ به سوال ‘چه کسانی محجور هستند؟’ بپردازیم. سپس انواع و اقسام محجورین را مورد بررسی قرار داده و در پایان به بحث حمایت از محجورین می‌پردازیم. اگر درباره موضوع محجورین سوالی دارید، با ما در این مقاله همراه باشید.”
محجور کیست؟
با توجه به اصول حقوق، اشخاص برای انجام اعمال حقوقی خود، مانند معاملات، نیاز به داشتن اهلیت دارند. بنا به ماده 956 قانون مدنی، “اهلیت برای داشتن حقوق با زنده متولد شدن شخص شروع می‌شود و با مرگ او، خاتمه می‌یابد.
” اهلیت به طور کلی به دو نوع اهلیت تمتع و استیفا تقسیم می‌شود.
اهلیت تمتع به معنای توانایی داشتن حقوق و تکالیف است، در حالی که اهلیت استیفا به توانایی اجرای حقوق و استفاده از آنها اشاره دارد. به طبق قوانین، هر فرد به محض تولد، دارای حقوق می‌شود.
به عبارت دیگر، اهلیت تمتع از لحظه تولد برای شخص به وجود می‌آید. اما اهلیت استیفا که توانایی استفاده و اجرای حقوق است، نیازمند موجودیت شرایط خاصی است.
به عنوان نمونه، فرد باید به سن بلوغ برسد تا بتواند معامله کند یا ازدواج کند. اگر فرد هنوز توانایی انجام امور و استفاده مستقل از حقوق مالی خود را نداشته باشد، به وی “محجور” گفته می‌شود.
بنابراین، به سوالی که معنی محجور چیست؟ می‌توان گفت که محجور به فردی اطلاق می‌شود که قانوناً نمی‌تواند به طور مستقل و بدون دخالت دیگران، امور مالی و غیرمالی خود را اداره کند.
بیشتر بخوانید : حضانت فرزند با چه کسی است
انواع محجور
پس از تعریف حجر و محجورین، حالا نیاز است به انواع محجورین بپردازیم و سوال اینکه چه کسانی محجور هستند را بررسی کنیم.
بر اساس ماده 1207 قانون مدنی که مربوط به معاملات محجورین است، به این اشخاص اشاره می‌کند: “افراد ذیل محجور و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند.” این اشخاص به سه گروه تقسیم می‌شوند:
1. **صغار:** این دسته افراد کلیتاً افرادی هستند که هنوز به سن بلوغ نرسیده‌اند و به همین دلیل، قادر به تصمیم‌گیری در امور خود نیستند.
2. **غیر رشید یا سفیه:** افرادی که طبق ماده 1208 قانون مدنی “تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود، عقلانی نباشد.” این افراد، علیرغم رسیدن به سن قانونی، قابلیت درک و تشخیص مسائل مالی را ندارند.
3. **مجانین:** طبق ماده 1211 قانون مدنی، “هر گونه جنون، باعث حجر است.” این اشخاص فاقد قوه عقل هستند و نمی‌توانند به دلیل اختلالات قوای عقلی خود، امور مالی و غیرمالی خود را انجام دهند.
مجانین به دو گروه دائمی و ادواری تقسیم می‌شوند، که “مجنون دائمی، کاملاً و مجنون ادواری، در مدتی از زمان، نمی‌تواند هیچگونه تصرفی در اموال و حقوق مالی خود انجام دهد” طبق ماده 1213 قانون مدنی.
حمایت از محجوران
محجورین به دلیل صغر، سفاهت یا جنون قادر به انجام امور مالی یا غیرمالی خود نیستند. بر اساس حقوق ایران، این گروه افراد نیاز به حمایت دارند. به عنوان مثال، افراد سفیه قادر به انجام معامله نیستند و افراد مجنون نه تنها ازدواج، بلکه هیچگونه معامله‌ای را نیز انجام نمی‌دهند.
بنابراین، مداخله افرادی برای حمایت از محجورین امری ضروری است. حتی در مواردی مانند تعیین مهریه برای شخص مجنون، دخالت افراد دیگری همچون پدر یا قیم لازم است.
در قانون مدنی، سازوکارهایی برای حمایت از محجورین در نظر گرفته شده است، از جمله ولایت بر محجورین، قیومیت و وصایت بر آنها. بر اساس ماده 1180 قانون مدنی، کودکان تا رسیدن به سن بلوغ تحت ولایت پدر و جدانشان هستند.
پدر یا جد پدری می‌توانند برای بعد از فوتشان، وصی تعیین کنند تا سرپرستی از آنها را برعهده بگیرد. برای افرادی که پدر یا جد پدری ندارند، دادگاه می‌تواند قیم را تعیین کند.
در مورد صغار، آنها به دو دسته صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز تقسیم می‌شوند. بر اساس ماده 1212 قانون مدنی، اعمال و اموال صغیر غیر ممیز تا حدی که به امور مالی غیر ممیز مرتبط باشد، باطل است و باید توسط قیم او انجام شود.
اما معاملات صرفاً نافع صغیر ممیز به دلیل توانایی تشخیص، غیرنافذ است و باید توسط قیم نافذ گردد. در مواردی که اذن ولی لازم است، باید حتماً اعمال شود.
برای افرادی که پس از بلوغ، مجنون یا سفیه می‌شوند، باید قیم تعیین شود تا امورشان سامان یابد.
افرادی که وظیفه حمایت از محجورین را بر عهده دارند، باید نظارت کنند. معاملات سفیه غیرنافذ است، یعنی برای انجام معامله سفیه، نیاز به اجازه قیم است. اگر اجازه داده نشود، معامله نافذ نمی‌شود و اعتباری ندارد.
بنابراین، معاملات مجنون و صغیر غیر ممیز به کلی باطل و باید توسط قیم قانونی آنها صورت گیرد.
اما معاملات صغیر ممیز و سفیه به دلیل توانایی تمیز، غیرنافذ نیستند و باطل نمی‌شوند و صرفاً باید توسط قیم یا ولی قانونی آنها نافذ گردند تا اعتبار حقوقی داشته باشند.
علاوه بر این، محجورین به دو دسته محجورین حمایتی و محجورین سوءظنی تقسیم می‌شوند. محجورین حمایتی شامل صغار، افراد غیر رشید و مجانین است و هدف از ایجاد این گروه، حمایت از خود محجور است.
اما محجورین سوءظنی، مانند تاجرین ورشکسته هستند که هدف ایجاد این گروه از محجورین، حمایت از حقوق طلبکاران است. این افراد بر اساس ماده 418 قانون تجارت از تصرف در اموال خود محروم هستند.
سوالات متداول:
1- محجور کیست؟
محجور به فردی گفته می‌شود که بر اساس قوانین مربوطه، قادر به اداره امور مالی و غیرمالی خود به صورت مستقل و بدون دخالت دیگران نیست. این موضوع در متن مقاله به‌طور جامع توضیح داده شده است.
2- انواع محجورین شامل چه مواردی است؟
محجورین در حقوق ایران و قانون مدنی به سه گروه صغار، افراد غیر رشید و مجانین تقسیم می‌شوند. این گروه‌ها به دلیل محدودیت‌هایی که در انجام امور مالی و غیرمالی دارند، معین شده‌اند و در متن مقاله به‌طور کامل توضیح داده شده است.
3- حمایت از محجوران به چه صورت انجام می‌گیرد؟
برای حمایت از محجورین، ساز و کار قانونی ایران شامل ولایت بر محجورین، قیومیت و وصیت بر آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزارها به‌عنوان روش‌های حمایتی در قانون مدنی تعریف شده‌اند و در متن مقاله به‌طور جامع توضیح داده شده است.
