عناوین اصلی
اولیای دم :
با اشاره به موضوع اولیای دم و مسائل مرتبط با بخشش و قصاص در فیلم‌ها و واقعیت، بررسی مفهوم و تعریف آن از منظر قانون مجازات اسلامی روشنایی فراهم کرده است.
این موضوع برای افرادی که با مفاهیم حقوقی آشنایی ندارند گاهاً گنگ و پیچیده به نظر می‌رسد.
قانون مجازات اسلامی تعریف دقیقی از اولیای دم ارائه می‌دهد. در نتیجه، این مقاله به بررسی این مفهوم می‌پردازد.
همه‌چیز درباره اولیای دم و ولی دم:
اولیای دم و ولی دم کی هستند؟ اولیای دم، افرادی می‌باشند که به‌طور مستقیم به عنوان ورثه‌ی شخص فوت‌کرده طبق قوانین مدنی تعیین می‌شوند.
این ارتباط با ورثه به‌طور کلی مهم است، حتی اگر فرد متوفی همسر وراث محسوب شود، اما خود ولی دم نیست.
قوانین مربوطه افرادی را که به‌عنوان ورثه و همچنین اولیای دم شناخته می‌شوند، به سه دسته تقسیم می‌کنند:
۱. پدر، مادر، فرزندان و نوادگان آنها
۲. اجداد، خواهران، برادران و فرزندان آنها
۳. عموها، دایی‌ها، خاله‌ها، عمه‌ها و فرزندان آنها
برای تعیین ولی دم و اولیای دم، نیاز است تا نحوه‌ی تعیین دسته‌های وراثت را متوجه شویم.
اولویت وراثت از دسته‌ی اول تا سوم که گفته شد، مشخص می‌شود.
اگر یک فرد از دسته اول باشد، ارث به دسته بعدی منتقل نمی‌شود. به عنوان مثال، اگر یک فرزند و برادر فرد متوفی در دسته اولیای دم باشند، این امر موجب ممانعت از ارث‌بردن برادر می‌شود.
در این حالت، تنها فرزند ولی دم محسوب می‌شود و او توانایی تصمیم‌گیری در خصوص وراثت را دارد.
در صورتی که ورثه‌ها به دنبال دریافت گواهی حصر وراثت باشند، این گواهی نام تمامی ورثه‌ها را که حق ارث بری دارند، مشخص می‌کند. این روش یک راه برای شناسایی اولیای دم و ولی دم است.
به هر حال، گواهی حصر وراثت تنها یک راه برای تعیین ورثه نیست. دادگاه ممکن است با استفاده از روش‌های دیگر، ورثه را شناسایی کند.”
پیشنهاد ما به شما : ارتباط با بهترین وکیل حقوقی در شیراز
اولیای دم چه کسانی هستند؟
در حقوق و قانون اسلامی، اولیای دم افرادی هستند که صفت ولی دم به آنها تعلق می‌گیرد. تعریف اولیای دم در ماده 351 قانون مجازات اسلامی مشخص شده است.
بر اساس این ماده، ولی دم به عبارت دیگر ورثه مقتول محسوب می‌شود، به جز همسر یا همسران مقتول، که حق قصاص ندارند.
از آنجا که هر کسی که به عنوان ورثه مقتول از او ارث ببرد، به عنوان ولی دم در نظر گرفته می‌شود.
اما قانون مصوب، زن و شوهران مقتول را از این مجموعه مستثنی کرده است، به این معنی که در صورتی که زن و شوهر از یکدیگر به عنوان ورثه مقتول ارث ببرند، حق قصاص را ندارند.
به طور مثال، اگر اعضای خانواده مقتول، مانند پدر، مادر و خواهر، از حق قصاص صرف‌نظر کرده و به دریافت دیه رضایت دهند، همسر مقتول نیز قادر خواهد بود از این مال ارث ببرد.
همسر مقتول به عنوان اولیای دم:
این نظریه که همسر مقتول باید جز اولیای دم باشد، در واقع در شرایطی که صاحب حق قصاص فوت کند و همسر مقتول به عنوان ورثه او باشد، مطرح می‌شود.
این حالت اینگونه است که حق قصاص به ارث می‌رسد. به عبارت دیگر، حق قصاص در صورت فوت ولی دم، از بین نمی‌رود و به ورثه‌های او منتقل می‌شود.
از این رو اگر همسر مقتول نیز در میان ورثه‌ها باشد، حق قصاص را به ارث خواهد برد.
موانع شناسایی ولی دم چیست؟
مواردی در قوانین وضع شده‌اند که موانعی را برای تعیین ولی دم و اعطای حقوق و مجازات اولیای دم ایجاد می‌کنند.
به عنوان مثال، اگر شخص متوفی یا شریک اصلی یک جرم عمدی باشد، به عنوان ورثه محسوب نمی‌شود و حقوق و مجازات متعلق به ولی دم نیست. حق قصاص و دیه هم به ارث نمی‌رسد.
در مورد همسر مقتول نیز، لازم به ذکر است که این افراد (همسران) به‌عنوان ورثه محسوب می‌شوند اما حق قصاص را ندارند.
آیا دیه و خون‌پول به همسر مقتول می‌رسد؟
زیرا همسر مقتول یکی از ورثه‌ها است، اگرچه حقوق قصاص و جبران خسارت را ندارد، اما اگر حقوق قصاص به هر دلیلی به دیه تبدیل شود، همسر مقتول مانند دیگر ورثه‌ها، براساس سهم خود، ارث می‌برد.
همسر مقتول تنها بعد از فوت اولیای دم و دارندگان حق قصاص، به‌عنوان ولی دم در نظر گرفته می‌شود. در این شرایط، همسر مقتول باید از جمله ورثه‌های حق قصاص باشد.
در این صورت، او ممکن است با کمک یک وکیل متخصص در امور حقوقی، دیه را از متهم دریافت کند. این نکته حائز اهمیت است که حتی اگر همسر مقتول حق قصاص را نداشته باشد، این به معنای نداشتن حق برای اقدامات قانونی، شکایت یا اعمال دیه نیست.”
وضعیت اولیای قهری و ارتباط آنها با اولیای دم:
در برخی موارد، فرد مسئول قصاص یا ولی قهری یک فرد جوان و ناقص القلم است. در چنین شرایطی، ولی قهری می‌تواند به عنوان فردی که مسئولیت قصاص یا دریافت دیه را دارد، تصمیم‌گیری نماید.
در این مرحله، وظیفه تصمیم‌گیری به عهده اوست. اگر ولی قهری تصمیمی نگیرد، باید منتظر سررسید بلوغ و رسیدن به سن قانونی فرد جوان باشیم تا ببینیم او چه تصمیمی خواهد گرفت.
در صورت عدم وجود ولی قهری، ولی دم کیست؟
اگر فرد مسئول قصاص یا ولی قهری جوان نباشد، طبق ماده 356 قانون مجازات اسلامی، ولی دم شخصیتی با مقام رهبری است.
قوه قضاییه در صورت موافقت مقام رهبری، این پرونده را به دادستان مربوطه ارجاع می‌دهد. بنابراین، گاهی ولی دم می‌تواند شخص مقتدر، رهبر یا دادستان باشد.
در هر صورت، بهره‌گیری از کمک حقوقی وکیل قتل در شیراز می‌تواند در رسیدگی به این پرونده‌ها کمک کند.
شرایط برای ولی دم جوان و نابالغ
قصاص، مجازات قتل عمدی است که منجر به از دست دادن جان مجرم می‌شود. ممکن است ولی دم به سن بلوغ نرسیده باشد.
در چنین حالتی، فرد ناقص القلم یا نابالغ دو راه دارد: اولاً، می‌تواند به منافع فرد جوان توجه کند و یکی از گزینه‌های جبران، صلح یا گذشت را انتخاب کند.
ثانیاً، اگر توان تصمیم‌گیری را ندارد، می‌تواند تصمیم‌گیری را تا بعد از رسیدن به سن بلوغ به تأخیر انداخته و در آینده فرد جوان تصمیم بهتری برای خودش بگیرد.
در صورتی که برخی از اولیای دم جوان و ناقص القلم می‌باشند و تمایل به قصاص دارند، ممکن است مجرم را مجازات کنند. اما اگر ولی دم جوان تمایل به دریافت دیه دارد، ولیای دم باید به تمایل او عمل کنند.”
