مجازات خیانت در امانت چیست و انواع آن کدامند ؟

امانت داری به عنوان یکی از اصول اساسی در تعاملات اجتماعی، به ویژه در سازمان‌ها و ارتباطات شخصی، اهمیت بسیاری دارد. این اصل به معنای حفظ اعتماد و اجتناب از خیانت در امور مالی و مالکیت در نظر گرفته می‌شود. ادامه این متن به تبیین اهمیت امانت داری و پیامدهای خیانت در این حوزه می‌پردازد.

خیانت در امانت چیست؟

اگر به دنبال توضیح دقیق درباره مفهوم خیانت در امانت هستید، لازم است به ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی اشاره کنیم که این ماده بیان می‌دارد هر زمان که اموال منقول یا غیر منقول، از جمله وجه نقد، لوازم، ملک، و اسنادی مانند چک، سفته، و قبض به عنوان اجاره، امانت، رهن ملک یا برای وکالت یا انجام هر کاری با اجرت یا بی‌اجرت به شخصی داده شود و شخص تحویل‌گیرنده از این اموال یا اسناد در اختیار داشته باشد و از آنها تصرف کند، استفاده کند یا به هر نحوی آنها را گم کند یا نابود کند، خیانت در امانت اتفاق افتاده است.

در تفصیل، جرم خیانت در امانت به موارد زیر مرتبط است:
– تصاحب مال امانی
– استفاده از مال امانت گرفته شده
– مخفی کردن یا خروج مال امانت از دسترس مالک
– از بین بردن مال امانت گرفته شده

این جرم در مورد اموال متنوعی مانند املاک، فعالیت‌های تجاری، ارث، اسناد دولتی، مهر و امضاها اعمال می‌شود. مفهوم خیانت در امانت شامل تصاحب، استفاده نادرست، مخفی کردن یا از بین بردن اموال یا اسناد است. این جرم در مواردی که ملکی تصاحب یا استعمال شود یا اسناد دولتی سوءاستفاده شوند، اجرا می‌شود.

_{^{انواع خیانت در امانت:}}               

_{^{1- سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص:}}

“یکی از شکل‌های جرم خیانت در امانت، اقدام به سوءاستفاده از ضعف نفس افراد با بهره‌گیری از نقاط ضعف شخصی یا هویت و هوس افراد غیر رشید با هدف نوشتن یا انتقال سندی، چه به صورت تجاری یا غیرتجاری، از جمله برات، سفته، چک، حواله، قبض، مفاصاحساب یا هر نوع نوشته‌ای که منجر به التزام یا برائت ذمه‌گیرنده سند یا هر فرد دیگری شود، به هر نحوی که تحصیل شود.

بر اساس این جرم، علاوه بر وظیفه جبران خسارت مالی، متهم ممکن است به حبس از شش ماه تا دو سال و پرداخت جزای نقدی از یک میلیون ریال تا ده میلیون ریال محکوم گردد.

نیاز به ذکر است که در صورت داشتن مرتکب ولایت یا وصایت یا قیمومت بر متهم، مجازات او علاوه بر جبران خسارت مالی، ممکن است از سه تا هفت سال حبس نیز شامل شود.”

_{^{2- سوء استفاده از سفید مهر:}}

هر فردی که از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر نحوی به دست آورده‌است، سوءاستفاده نماید، از دسته جرایم خیانت در امانت به حساب می‌آید و ممکن است مورد محکومیت به حبس از یک تا سه سال قرار گیرد.

_{^{3- خیانت مستخدمین دولت در اموال و اسناد دولتی:}}

هر کارمند یا کارکنان مشغول در ادارات، سازمان‌ها، شوراها، شهرداری‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی یا وابسته به دولت، نهادهای انقلابی، بنیادها و موسساتی که زیر نظر ولی فقیه اداره می‌شوند، دیوان محاسبات و موسساتی که به کمک مستمر دولت اداره می‌شوند، دارندگان پایه قضایی، اعضا و کارکنان قوای سه گانه، نیروهای مسلح و مامورین به خدمات عمومی، اعم از رسمی و غیررسمی، مسئول هستند که هر گونه وجوه نقدی، مطالبات، حوالجات، سهام و سایر اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموال متعلق به سازمانها و موسسات فوق‌الذکر یا اشخاصی که برحسب وظیفه به آنها سپرده شده است، را بدون انتفاع شخصی یا دیگری به شکل غیرقانونی مورد استفاده قرار ندهند.

این اقدام متصرفانه محسوب می‌شود و علاوه بر جبران خسارت و پرداخت اجرت المثل، متخلف به شلاق تا 74 ضربه محکوم می‌شود. در صورتی که از این اقدام منفعت جنایی حاصل شود، علاوه بر جزای نقدی معادل قیمت انتفاعی، جزای نقدی معادل قیمت انتفاعی نیز تعیین می‌شود.

همچنین، اگر به علت اهمال یا تفریط موجب تضییع اموال و وجوه دولتی گردد یا آن را به مصارفی برساند که در قانون برای آن اعتباری منظور نشده یا در غیر مورد معین یا زائد بر اعتبار مصرف نموده باشد، متخلف مورد اتهام قرار گرفته و مجازات مقرر در قوانین مرتبط را خواهد پذیرفت.

بیشتر بخوانید : مجازات انواع کلاهبرداری 

_{^{خیانت در امانت در قانون تجارت:}}

اگر دلال به نحوی که در خلاف وظیفه‌اش نسبت به فردی که به وی ماموریت داده شده، به نفع طرف دیگر معامله کند یا در اختلاف با عرف تجارت محل، از طرف مزبور وجهی دریافت یا وعده وجهی را قبول کند، او مستحق اجرت و هزینه‌هایی خواهد بود که احتمالاً نمی‌دانسته و به علاوه به او مجازاتی تعلق خواهد گرفت که برای خیانت در امانت در نظر گرفته شده است.

در صورتی که به‌صورت نادرست حق العمل کاری را انجام دهد، مثلاً به حساب آمرقیمتی علاوه بر قیمت خرید یا کمتر از قیمت فروش، مستحق حق العمل نمی‌شود و به علاوه این فرد به آمر اجازه می‌دهد که در دو حالت ذکر شده، خود حق العمل کار را خریدار یا فروشنده محسوب کند. همچنین این شخص به مجازاتی که برای خیانت در امانت در نظر گرفته شده است، محکوم خواهد شد.

اگر مدیر تصفیه در حین تصدی به امور تاجر ورشکسته وجهی را حیف و میل کند، به عنوان خائن در امانت محسوب می‌شود.

_{^{خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت:}}

هنگامی که متصرفان مال متعلق به افراد مجهول الوارث و یا مدیونان به این افراد، پس از انقضای مدتی که ماده 6 تعیین کرده است (نسبت به اموال منقول و وجه نقد ظرف 10 سال از تاریخ فوت مالک و نسبت به اموال غیرمنقول ظرف 20 سال از تاریخ فوت مالک)، مال یا بدهی و یا منافع حاصله از آن را طبق تبصره مذکور به دولت تسلیم یا تادیه نکنند، به مجازاتی که بر اساس قوانین جزایی برای خیانت در امانت تعیین شده است، محکوم خواهند شد.

اگر متصرف یا مدیون، شرکت باشد، مدیر شرکت یا شعبه‌ای که متصرف یا مدیون است، مسئول اجرای مقررات تبصره ماده 6 است و در صورت تخلف، به مجازات مزبور فوق محکوم خواهد شد.

تبصره ماده 6 قانون تصدیق انحصار وراثت نیز به شرح زیر است: “موسسات تجاری و صرافی و غیره و یا اشخاصی که اموال مجهول الوارث نزد آنها است، مکلفند به وسیله پارکه‌های بدایت هر محل، آن اموال را تسلیم یا تادیه به دولت نمایند.”

_{^{خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک:}}

هنگامی که درخواست ثبت ملک اموال وقف و حبس و ثلث باقی‌مانده به عنوان مالکیت، که توسط متولی یا نماینده اوقافی با تکلیف دادن عرض حال، اعتراض، تعقیب دعوا، و حفظ حقوق وقف یا حبس یا ثلث باقی ثبت شده است، به دلیل تبانی به تکلیف خود اقدام نشود، این افراد به مجازات خیانت در امانت محکوم می‌شوند.

در موارد دیگر نیز، زمانی که درخواست ثبت ملک دیگری بدون ذکر حقوق ارتفاقی املاک وقف و حبس و ثلث باقی تقاضا شده باشد، و افراد فوق به دلیل تبانی به تکلیف خود اقدام نکنند، به مجازات خیانت در امانت محکوم می‌شوند.

مجازات جرم خیانت در امانت چیست؟

شخصی که در معاملات مختلف مقابل امانت طرفین معامله خیانت می‌کند، در صورت شناخته شدن به عنوان مجرم پس از شکایت شاکی و بررسی دادگاه، مواجه به مجازات خواهد شد. در توضیحات کامل‌تر باید ذکر کرد که طبق قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، جرم خیانت در قبال امانت ممکن است با حبس از ۶ ماه تا ۳ سال مجازات شود. اما با اصلاح ماده ۱۰۴ قانون کاهش حبس مجازات تعزیری که در سال ۱۳۹۹ به تصویب رسید، جرم خیانت در قبال امانت به جرمی قابل گذشت تبدیل شده است.

به این معنی که شاکیان این حق را دارند که از شکایت خود صرف نظر کرده و فرد مجرم متحمل حبس نشود. همچنین، میزان مجازات خیانت در امانت در قانون جدید به ۳ ماه تا ۱.۵ سال کاهش یافته است.

مدارک شکایت خیانت در امانت چیست؟

در صورت تصمیم به ثبت شکایت در مورد خیانت در امانت، شخص باید مستندات زیر را ارائه دهد:

1. **رسید مال، سند یا مدرک سفید مهر واگذار شده به فرد امین**
2. **طرح شکایت و اظهارنامه مربوط به جرم مشخص شده**
3. **شهود جهت اثبات جرم خیانت در مقابل امانت طرفین**
4. **اسناد و مدارک جهت آگاه‌سازی مراجع ذی‌نفع از حقیقت ماجرا**

مراحل ثبت شکایت در خصوص خیانت در امانت

مراحل ثبت شکایت در خصوص خیانت در امانت به شرح زیر است:

1. **مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:**
برای ثبت شکایت، ایجاد پروفایل در سامانه ثنا و ثبت دادخواست لازم است. بهتر است به یک دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.

2. **پر کردن فرم شکواییه:**
در گام بعدی، باید فرم شکایت پر شود. وکیل می‌تواند به شما کمک کند تا متن دقیق و کاملی را آماده کنید. همچنین، مدارک مرتبط نیز باید همراه داشته شوند.

3. **ارجاع شکواییه به مراجع ذی‌صلاح:**
پس از ارائه مدارک و دادخواست، دفتر خدمات الکترونیک قضایی، شکواییه و پیوست‌های آن را به مراجع ذی‌صلاح ارسال می‌کند.

نحوه رسیدگی به جرم خیانت در امانت چگونه است؟

پس از ثبت دادخواست برای شکایت از خیانت در مقابل امانت، مراحل زیر برای صدور حکم نهایی پیگیری خواهد شد:

1. **دعوت به شورای حل اختلاف:**
در ابتدا، دو طرف دعوا به شورای حل اختلاف دعوت می‌شوند. این شورا با برگزاری جلسات، سعی در حل دعوا دارد و در صورت توافق، شاکی شکایت خود را از بین می‌برد.

2. **ارسال پرونده به دادسرا:**
در صورتی که توافق حاصل نشود یا پیگیری جلسات انجام نشود، پرونده به دادسرا ارسال خواهد شد.

3. **بررسی دادگاه:**
در این مرحله، دادگاه با مدارک موجود و بررسی شواهد و شهود، جرم را کامل بررسی می‌کند. اگر جرم اثبات شود، مدت زمان حبس به عنوان مجازات (از ۳ ماه تا ۱.۵ سال) تعیین خواهد شد.

4. **توقف پرونده در صورت کمبود شواهد:**
در صورت کمبود شواهد و مدارک یا اعلام رضایت شاکی، پیگیری پرونده از سوی دادسرا متوقف خواهد شد.

**جمع‌بندی:**
در موارد خیانت در امانت، فردی به صورت غیرمجاز از اموال منقول و غیرمنقول، امضا و مهر، چک، قبض و سفته استفاده می‌کند. مجازات این جرم در قانون جدید بین ۳ ماه تا ۱.۵ سال حبس معین شده است. اگر شاکی رضایت دهد، مجازات قابل گذشت خواهد بود. برای تسهیل فرآیند، بهتر است از خدمات وکیل متخصص در این حوزه استفاده نمایید.